„Baśnie Braci Grimm: Bez cenzury”, czyli o niegrzecznym grzecznie

Wrzeszczą, krzyczą: Baśnie braci Grimm zupełnie bez cenzury! Dla dorosłych i młodzieży, o niegrzecznym niegrzecznie, tak jak autor przykazał. Nareszcie dowiecie się jak tak naprawdę Książę obudził Śpiącą Królewnę, jak to się stało, że zła czarownica odkryła tajemnicę Roszpunki, a Miś i Małgosia zostali wyeksmitowani do lasu. Jesteś takim małym kudłatym stworzonkiem, które wciąż i wciąż wyszukuje wszelkich inspiracji Disneya i Pixara, a oryginalne wersje starych baśni nałogowo zbiera w swej biblioteczce. Ta książka musiała być moja.

I takąż się stała. Przyszła paczka i wzięłam żem była do rączek to gładkookładkowe cudo w tonach czerni i bieli z akcentami czerwieni. A w łepetynie mej w tym samym czasie galopowały prześcigając się nawzajem wysokie oczekiwania – oto pan Philip Pullman potrzeby me poznał i wszystko na jednym miejscu zgromadził i to jeszcze w papierze zainkrustował. Oblizałam więc zębiska tym ślinotok zachwytu powstrzymując i zaczęłam czytać.

Najpierw rzuciłam się na strony jak wygłodniały wilk… Ale potem nastąpił zabieg hamujący. Z każdą stroną czytało mi się coraz ciężej i po kilkudziesięciu metrach tego biegu po kolana w wodzie się poddałam i sięgnęłam po przerywnik. Potem wróciłam do „Baśni…” na kolejne kilkadziesiąt stron… I znów przerywnik. O cóż chodzi, co się stało, czego książce brakowało? Złapmy się więc każdej wystającej części ciała tej książki, każdej cechy i przeanalizujmy je, by dowiedzieć się, jak to się stało, że tak świetny pomysł został spartolony koncertowo.

Po pierwsze – język. Prosty, prosty do bólu. Prosty tak, że nawet baśnie w wersjach dla dzieci są trudniejsze, bardziej skomplikowane i pełne ozdobników. Rozumiem hipotetyczną sytuację, w której Autor-Redaktor-Pullman decyduje się na surowy przekład – okej, wtedy zajadajcie się niedoprawionym umami, by poznać prawdziwy oryginał. Ale w przypisach ów pan wielokrotnie się przyznawał do tego, że edytował, zmieniał i przyozdabiał wedle własnego uznania… No to na takie słowa, to mi się pióro w kieszeni otwiera. Jak już decydujemy się na ingerencję to zróbmy z tego prawdziwe arcydzieło – naprawdę dla dorosłych i młodzieży. Bo to, to ja nie wiem do kogo jest kierowane. Ani to dla starszych, którzy nie są w stanie znieść kolejnej strony bez ani jednego zdania podrzędnie złożonego… Ani dla młodszych – bo treści…

Po drugie – niegrzeczność. O niegrzecznym grzecznie. Ja wiem, że w baśniach ludzie są płascy i jednowymiarowi, bo mają być jedynie rzeczownikową projekcją przymiotnika, ucieleśnieniem cechy i właściwie nie mają żadnych przeżyć wewnętrznych. Ale jak można o tak brutalnych rzeczach pisać jednym słowem i bez emocji przechodzić dalej to ja nie wiem. Ale może to moje wiekuiste pożądanie Formy przez duże „F”, patrz punkt wyżej, tu mnie boli.

Po trzecie – brak logiki, spójności. Kłusujemy sobie jako te Czytaki przez kolejne historie… I w naszych mózgach pojawia się taki pulsujący na czerwono tekst „Wait… What?!”. Czasem opowieści są tak nieuporządkowane i chaotyczne, że człowiek ma ochotę tylko przejść do następnej i w ogóle udawać, że nikt tu nie próbował zrobić z niego idioty. I tu znów patrzymy na opisywaną wyżej ingerencję Autora- Redaktora – w niektórych miejscach przydałaby się mocniejsza, bardziej zdecydowana.

To nie tak, że „Baśnie…” nie mają plusów. Mają. Ten największy z nich: pomysł – NAPRAWDĘ dobry. Dodawanie do każdej z opowieści krótkiego przypisu, pomagającego ją zaklasyfikować i dowiedzieć się więcej o okolicznościach jej powstania, kontekście – znów łapka w górę.

No, i w prędkości czytania naprawdę można pobić rekord trasy – 100 stron na godzinę to minimum. Ale powyższe minusy miażdżą owe zalety, niestety. Co z tego, że ma się świetny pomysł, skoro poległo się na realizacji? Jestem strasznie zawiedziona i nie pozostaje mi nic innego, jak poszukiwać książek w tym klimacie dalej, na własną rękę.

---

Wszystkie fragmenty tekstu ze zdjęć pochodzą z „Baśnie Braci Grimm: Bez  cenzury”, Philip Pullman, Wydawnictwo Albatros, Warszawa, 2015